Lodzer Geto (Gueto de Lodz)

Popurrí de 14 canciones populares en yídish con música compuesta en la preguerra

Popurrí de 14 canciones populares en ídish con música compuesta en la preguerra

El título del popurrí como se anuncia al comienzo de la grabación es “Lodzer gueto”, el gueto de Lodz. Jonathan Karp compuso el popurrí y el cantor comenta que fue entonado en secreto, para que el “Anciano de los judíos”, Jaim Rumkowski, o sus cómplices no arrestasen al ejecutante. El cantor aquí grabado se identifica como Hersh Frosker, un sobreviviente del campo de Landsberg.

Las canciones describen el hambre de los habitantes del gueto y critican la política implementada por Rumkowski, quién está conduciendo al gueto al desastre. Promete proveer comida, trabajo y vida, pero en lugar de ello causa a los judíos hambre, esclavitud y muerte. La canción número seis (y la del gueto titulada “Rumkowski Jaim”) habla de dos “Jaims”: Jaim Rumkowski y Jaim Perczerowski, el sepulturero del gueto. Los dos trabajan día y noche y causan tragedias a los judíos. En algunas de las canciones los judíos culpan a los alemanes que establecieron el gueto.

Algunas melodías hacen comparaciones y alegorías a figuras históricas judías, especialmente a Moisés.

El recuerdo de figuras históricas y eventos de la historia judía ayudaba a los judíos a superar las penurias diarias de la vida en el gueto. En la mayoría de las canciones se hace referencias e insinuaciones al pasado judío, en las cuales el sufrimiento fue superado, infundiendo de ese modo esperanzas de que también ellos superarán el sufrimiento y la esclavitud.

Todas las melodías de este popurrí forman parte del repertorio musical popular ídish. Al usar melodías conocidas se conectaba el presente anormal con el pasado, y se brindaba solaz al cantor y su audiencia. Otra dualidad existía entre los textos – al hablar de los sufrimientos del presente y la melodía – rememorando tiempos mejores en Europa oriental.

I. Kum aher
Du groer kop
Mit dayn runder pleytse
Vi makht men do
Fun dem yid a sof
Gib undz do
An eytse

II. Ven ikh volt geven
Vi ir ziger,
S'volt gor nit geton?
An eytse volt ikh aykh
Yedn a kluger
Ot vos kh'volt gemakht?

Ikh volt gemakht, gemakht
A geto fartsankt mit drotn
Mit politsey bavakht
Aroys zol dort keynem nit gerotn
Dos volt ikh gemakht

III. Dayn eytse hot a kheyn,
Der eltster vestu zayn;
Der eltster fun di yidn in geto dort.
Du vest hershn iber zey,
Dayne herlekh vays vi shney –
Tsitern vet yeder far dayn vort!
Vi Moyshe rabeyne amol
Geveltikn eyner iber Yisroel.

IV. A keyser vestu zayn, mayn liber Khayim
S'nes vestu bavayzn fun mitsrayim.
Du darfst nor shnel untershraybn,
Az keyn yid vet nishto dort nit blaybn
Un afile af shiraym.

V. Men hot nit lang geklert un getrakht
In a tribn tog s'getele gemakht…
Hot der daytsh a yidele.
Un der yid – a keyserl!
Hot der daytsh a yidele.
Un der yid – a keyserl!
Men hot bald arumgeredt
Ale zibn zakhn
Un take bashlosn
S'getele tsu farmakhn.
Hot der daytsh…

VI. Dervayl iz dokh biter un finster un noyt
Dervayl iz nito keyn gelt af broyt
Keyn broyt keyn fleysh keyn bisele eyl
Un dakht az m'en esn un lebn dervayl

VII. Af a boydem unter a dakh
Koym badekt mit shindelekh
Vi a suke unter skhakh
Voynt men mit undzere kinderlekh.

Hop hop es iz azoy
S'hot do gevoynt an alter goy

VIII. Shtil in der geto di drotn farmakht
Punkt vi af a beysoylem shpet in der nakht;
Di mentshn vi meysim, di penimer blas
Shteyen vi matseyves af kvorim in gas,
Nor afn beysoylem iz dafke a yarid,
Dort vert men fun arbet farmatert un mid
Dort brengt men di vos vern fun geto bafrayt
Af eybike frayheyt tserisn di kayt.

 

IX. Tsvey khayimlekh tsunoyfgeredt zikh
Un ayngeteylt di memshole;
Iber di lebedike hershn vel ikh,
Un du vest zayn iber di agole.
A shmits in ferd arayn,
Shlep zey in der erd arayn.
A dayge, vos geyt es mikh on.
Ikh zorg nor far mayn gezindele
Un far mayne kinderlekh –
Abi zey zaynen mir do!

X. Un az ikh bin mit aykh, kinderlekh,
Do mit aykh tsuzamen,
Ikh zorg far aykh, ikh trakht far aykh
Ir darft nit tate-mamen!

Huliet, huliet, kinderlekh,
Haynt iz mayn tsayt,
Oykh dayn tate un dayn mame
Vel ikh makhn zat.

XI. Mit kashe, kashe
Montik, dinstik kashe,
Mitvokh, donershtik kashe,
Fraytik un shabes a kugele fun kashe –
Un zuntik vider kashe!

Mir danken dir far der kashe,
Mir zenen shoyn mit ir zat,
Du shlepst fun undz dos gelt fun der tashe
Un ales nor far dayne layt
Genug dos zamd in di oygn,
Genug dos blut gezoygn;
A sof zol zayn tsum blof-
Tsum blof a sof, a sof!...

XII. S'vet kumen a tsayt mir veln derlebn
In honik un milkh veln mir zikh bodn do
Durkhoys komitetn vel ikh aykh ales gebn
Es iz gekumen di mazldike sho
Ober dervayl bistu nokh genug raykh yidele
Un az du host nit, dos iz an alt lidele
Gey un breng ales der gmine
Un leyg zey, ikh [---] ikh shlof
S'vet dir nit nitsn dayn [emune]
To her zikh tsu mayn ru

XIII. Kumt arayn Hertsberg mit zayn zonder-bande
Vos nor im gefelt, nemt er tsu bigrande.
Neyn, neyn, ikh vel nit ganvenen
Nor nemen bigrande.

XIV. Biz er hot undz arayngedreyt-
Vi dreyt men zikh aroys?
Er hot undz arayngedreyt
Mir zaynen krank,
Er hot undz arayngedreyt -
Tsum daytsh in hant!