Plan your Visit to Yad Vashem
test
Icon arrow right

Yad Vashem is open to the general public, free of charge. All visits to Yad Vashem must be reserved in advance.

Icon arrow right

New at Yad Vashem:
Sound-and-Light Show in the Valley of the Communities

Facebook Instagram X YouTube Pinterst Blog
  1. Home
  2. Education & E-Learning
  3. Educational Materials in Other Languages
  4. Międzynarodowa Szkoła Nauczania o Holokauście
  5. Materiały edukacyjne
  6. Bajka Dzieci z Getta Łódzkiego
  7. Twórczość artystyczna w czasach Zagłady

Twórczość artystyczna w czasach Zagłady

Share
  1. Testament Gali Zaksztejn, 1-go sierpnia 1942 r.
    Gala Zaksztejn (1904-1943) urodziła się w Warszawie, sierota od dzieciństwa. Córka szewca. Jej talent artystyczny ujawnił się już w żydowskiej szkole podstawowej. Została nauczycielką sztuk pięknych w szkole imienia Borochowa w Warszawie która należała do żydowskiego ruchu socjalistycznego 'Bund'. Stała się znaną malarką portretów dzieci. W gettcie warszawskim poświęcała się opiece nad dziećmi. Wiele z jej obrazów przetrwało wojnę przechowane w archiwie 'Oneg Szabat' Emanuela Ringelbluma. 
  2. Artykuł ten nie odnosi się do powojennej twórczości artystycznej o Zagładzie lecz tylko do tej którą utworzyli ludzie żyjący pod władzą niemiecką (1933-1945).
  3. Josef Mengele (1911-1979) lekarz i oficer SS. Znany jako 'Anioł Śmierci Auschwitz'. Od wiosny 1943 r. służył w Auschwitz aż do ewakuacji obozu przez Niemców 18-go stycznia 1945 r. Trudnił się eksperymentami pseudo-naukowymi ale także decydował o selekcji Żydów, przywożonych do obozu. Ruchem jego palca ludzie byli kierowani do komór gazowych na jedną stronę a do obozów pracy na drugą. W swoich eksperymentach używał dzieci, bliźniaków i karłów. Po ewakuacji Auschwitz przeniósł się to obozu Matthausen w Niemczech. Po wyzwoleniu śladpo nim zaginął. W 1949 r. przybył do Argentyny i tam żył pod fałszywym imieniem. Według niepotwierdzonych informacji zmarł w Brazylii w grudniu 1978. W 1985-roku odbył się sąd publiczny nad dr Mengele w którym brali udział ocaleni z jego pseudo-naukowych badań eksperymentalnych w Auschwitz. 
  4. Dina Gotlibowa-Babitt, urodzona w-1923 r. była wygnana z matką do Terezina a później, we wrześniu 1943, wysłana do obozu Auschwitz-Birkenau . W Birkenau przebywała w obozie rodzin i jej praca polegała na malowaniu różnych szyldów i numerów na barakach w obozie. W baraku dzieci namalowała ścianę z postaciami z filmów Walt Disney'a i tym zwróciła na siebie uwagę lekarza SS w obozie rodzin, doktora Lukasa, a przez niego i doktora Mengele który ją wziął do siebie, aby żeby rysowała dla niego postaci ludzkie. Te rysunki ocaliły ją i jej matkę jej od zagłady, kiedy Niemcy opuścili obóz Auschwitz. Wywieźli ją do obozu Ravensbrueck a stamtąd do obozu Neustadt-Galweh gdzie została wyzwolona w pierwszych dniach maja 1945. Po wojnie przeprowadziła się do Paryża, a następnie wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Numer wytatuowany na swojej ręce usunęła przez operację i w swojej późniejszej twórczości artystycznej nie powróciła do tematu Zagłady. 
  5. Te rysunki zostały przypadkowoodnalezione po wojnie. Kiedy Mengele opuścił obóz w styczniu 1945 r. wziął ze sobą część rysunków. Inne, w tym tu załączone, dostały się w ręce podziemnego ruchu oporu w obozie. Po wyzwoleniu do obozu przyszło dwóch braci z pobliskiej wioski, aby zabrać osierocone dziecko i adoptować je w dorodziny, gdziematka straciła jedno dziecko w wojnie. Jeden z wyzwolonych więźniów był tak poruszony tym aktem, że podarował im dwa rysunki, które miał u siebie. Dina Gotlibowa przekazała swoje rysunki Muzeum Auschwitz, gdzie obecnie znajduje się 7 z jej rysunków.
  6. Ester Lurie (1913-1998) urodzona w Łotwie w religijnej rodzinie żydowskiej. Jej talent do rysunku objawił się już w dzieciństwie i od 15-tego roku żucia kształciła się w akademiach sztuki. Studiowała m.in. scenografię teatralną w Instytucie Sztuk Pięknych w Brukseli, rysunek i malarstwo w Akademii Królewskiej Sztuk Pięknych w Antwerpii. W 1934 r. wyemigrowała wraz z rodziną do Palestyny i trudniła się pracą artystyczną, scenografią teatru hebrajskiego, rysowaniem i malowaniem obrazów ludzi i kraju. Wystawiała na wystawach malarskich, została przyjęta do Stowarzyszenia Malarzy i Rzeźbiarzy oraz otrzymała najwyższą nagrodę wroku. W 1939 wyjechała dokształcać się w Europie i odwiedziła krewnych w Litwie, gdzie także wystawiano jej sztukę. Obrazy Estery Lurie były tam wysoko cenione i nabywane przez miejscowe instytucje żydowskie i przez państwowy muzeum w Kownie.
    Po zajęciu Litwy przez Niemców jej dzieła zostały skonfiskowane jako 'żydowska sztuka' i Lurie znalazła się zamknięta w gettcie wraz z resztą Żydów. Od tej pory dokumentowała w rysunkach swoich co widziała: rodziny mieszkające w czem był warsztat przed wojną, szafy w których mieszkali ludzie i wiele postaci żydowskich starszych, młodych i dzieci. Ludzie w gettcie zawsze byli gotowi jej pomagać jej oraz chronić ją i jej rysunki przed Niemcami, żeby pozostało świadectwo 'tego co się naprawdę działorzeczywiście odbywało się'. Później Rada Żydowska (Judenrat) powierzyła jej funkcję dokumentowania życia i śmierci w gettcie, wiedząc że jej rysunki mają wielką wartość jako świadectwa historyczne.
    W lipcu 1944, z przybliżaniem się frontu i wojsk sowieckich, pozostali mieszkańcy getta byli ewakuowani z Kowna, a samo getto zniszczono i spalono. Ester Lurie została wysłana do obozu Stuthoff i tam też rysowała, często na zamówienie i za żywność. Chowała rysunki na sobie pod ubraniem. Jej wyzwolenie nastąpiło w obozie Leibitz 21-go stycznia 1945. Po wojnie okazało się że większość jej rysunków przepadła w ruinach getta. Jednak część ocalała z archiwem getta i fragmenty tej kolekcji przywiózł do Izraela Abraham Tori który był sekretarzem rady żydowskiej w gettcie Kowna. Ester Lurie wróciła do Palestyny w lipcu 1945 r., wyszła za mąż i kontynuowała swoją twórczość artystyczną w kraju i za granicą. Niektóre jej rysunki zostały wykorzystane jako dowody w rozprawie Adolfa Eichmana w Jerozolimie w roku 1961. Zmarła w 1998 roku w Tel Awiwie. Jej dzieła są przechowywane i wystawiane w muzeum Zagłady Yad Vashem i w muzeum Bojowników Getta w Kibucu. 
  7. Malvina Shalkova (1882-1944) otrzymała wykształcenie artystyczne w szkole sztuki w Pradze i na uniwersytecie w Wiedniu. Po przyłączeniu Austrii do Rzeszy niemieckiej powróciła wraz z bratem do Czechosłowacji. W 1942 oboje zostali uwięzieni w gettcie Terezin. Narysowała wiele obrazów w gettcie - akwarele i rysunki przedstawiające sceny z pracy i życia w mieszkaniach kobiet. 18-go maja 1944 r. została wywieziona do Auschwitz, tam zginęła we wrześniu tego roku. 
  8. Feliks Nussbaum (1904-1944) pochodził z miasta Osanbrueck w Niemczech. Kształcił się w oddziale Uniwersytetu Berlińskiego w Rzymie na stypendium które utracił kiedy Hitler doszedł do władzy. Nussbaum przeprowadził się do Belgii, gdzie spotkał swoją przyszłą żonę. Malował i zapisywał co widział i co czuł.. W 1940 został wywieziony do obozu Saint Cyprien we Francji z którego udało mu się uciec i wrócić do Belgii. Przechował się wraz z żoną w kryjówce u przyjaciół chrześcijan. W lecie 1944 kryjówka ich została wykryta i ostatnim transportem Żydów belgijskich został wywieziony do obozu Auschwitz, gdzie zginął. 
  9. Alter Rytow – malował portrety więźniów w obozie w Rydze w Łotwie, gdzie sam był uwięźiony. Ukrył portrety w garażu pod jedną z szaf i odnalazł je tam po wojnie. Ok. 50 portretów więźniów którzy byli z nim w obozie przetrwało wojnę 
  10. Dzięki tej adnotacji Rytowa informacja ta dotarła do ocalonych członków rodziny Weinrich po skrzyżowanniu z Stronnicami Pamięci w Instytucie Yad Vashem.
  11. Bedzrich Fritta, urodzony w Tausink (Czechy) przed wojną był rysownikiem i karykaturzystą. Prowadził studio artystów w Terezinie i poza oficjalną działalnością malował potajemnieobrazy z codziennego życia, chcąc je przesłać na zewnątrz . Wraz z innymi artystami został zadenuncjowany. Przeszedł tortury w 'Małym Zamku' niedaleko getta i został wywieziony do Auschwitz gdzie zginął po dwóch tygodniach. 
  12. Karl Fleischman (1897-1944). Ojciec jego był artystą litografem i od niego Karl nauczył się tego stylu. Był lekarzem dermatologiem w gettcie i rysował sceny z życia codziennego. W dniu 23/10/1944 został wywieziony do Auschwitz, gdzie zginął. 
  13. Zinowij Tołkaczew (1903-1977), ur. w Kijowie. Wykładowca Sztuk Pięknych, malował sceny z żydowskiego życia jeszcze przed wojną podczas niej. W roku 1944 przybył z Radziecką Komisją Badania Zbrodni Niemieckich do Majdanka przy wyzwoleniu obozu w lipcu 1944 r. Na początku lutego 1945 r. przybył do obozu Auschwitz w Oświęcimiu. Rysował i zapisywał co widział i słyszał od wyzwolonych więźniów. Jego dzieła sztuki zostały następnie zarekwirowane przez władze stalinowskie.