Zes Gedichten, Zes Schilderijen

Primo Levi, een Joods-Italiaanse dichter en schrijver, werd in 1919 in Turijn geboren.Voor de Tweede Wereldoorlog was hij een industrieel chemicus. In 1943 werd hij gearresteerd en gedeporteerd naar Auschwitz, waar hij in leven bleef door zijn ´nut´ voor de nazi´s als chemicus. Zijn meest bekende prozawerk is het boek `Is dit een mens´, waarin hij zijn ervaringen in Auschwitz beschrijft. In 1987 stierf hij door onbekende oorzaak.

• 1. 1

vertaling door Yael Moshe

Chaim Guri, een Hebreeuwse dichter, werd in 1923 geboren in Israël. Hij heeft gediend in de Palmach, de Hagana en het Israëlische leger. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij naar Europa gestuurd om de Displaced Persons kampen te bezoeken. Zijn poëzie behandelt een breed scala aan onderwerpen. Sommigen zijn zeer persoonlijk en beschrijven zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Onafhankelijkheidsoorlog in Israël.

De Hagana - “De Verdediging”, was een Joodse paramilitaire beweging in het Britse Mandaat Palestina, in de periode van 1920-1948. Een paramilitaire beweging lijkt op een leger, maar maakt officieel geen deel uit van de staat. Het Britse Mandaat Palestina werd in 1948 de staat Israël. De Hagana werd vanaf dat jaar het officiele Israëlische leger. Een zeer groot deel van de Joodse jongeren en volwassenen in Palestina behoorde tot de Hagana.

De Palmach - is de elite-strijdmacht van de Hagana, opgericht in 1941. Leden van de Palmach werden later hooggeplaatste figuren in het Israëlische leger, vanaf 1948, en werden prominente figuren in het Israëlische culturele, politieke en literaire leven.
Displaced Persons Camps - na de bevrijding van de concentratiekampen bestond er geen beleid vanuit de gallieerden over de opvang van overlevenden. 200.000 Joden werden in zogenaamde DP-kampen geplaatst, in Oostenrijk, Italië en de westelijke bezettingsgebieden van Duitsland. Zij leefden hier onder zware omstandigheden, soms zelfs tezamen geplaatst met Duitse gevangenen en nazi-collaborateurs.

Pas in het najaar van 1945 werden de omstandgheden iets beter. De Joodse overlevenden werden nu in huizen geplaatst, gescheiden van de gevangenen. In 1946 en 1947 nam het aantal DP-kampen enorm toe, omdat een grote stroom van overlevenden uit Oost-Europa naar het westen kwam. De toename in aantal DP-kampen deed de internationale politieke druk toenemen om een oplossing te zoeken. In 1952, twee jaar na de oprichting van de staat Israël, waren bijna alle DP-kampen gesloten.

Onafhankelijkheidsoorlog - Op 19 november 1947 namen de VN een resolutie aan, waarin werd bepaald dat het Britse Mandaatgebied Palestina werd opgedeeld in een Joods en een Arabisch gebied. De meeste Joden gingen akkoord met het voorstel, de Arabieren niet. Er brak een strijd uit, tussen Arabische troepen en de Joodse Hagana. Op 14 mei 1948 werd de staat Israël uitgeroepen. De strijd was echter nog niet voorbij. Op 15 mei 1948 verlieten de Britse troepen het voormalig mandaatgebied, waarna een coalitie van Arabische landen het gebied binnenviel. Het begin van de Onafhankelijkheidsoorlog. Begin 1949 werden op Rhodos wapenstilstanden getekend tussen Israël en Egypte, Libanon, Jordanie en Syrië.

• 2. 2

Paul Celan is geboren in Czernowitz, Bukovina in 1920. In 1942 zag Celan zijn ouders gedeporteerd worden naar Auschwitz. Paul Celan overleefde de Holocaust in andere kampen, maar heeft zijn ervaringen nooit kunnen verwerken. In 1970 pleegde hij zelfmoord.

• 3. 3

vertaling door Mirjam van Lith en Dirk de Batist 

Pavel Friedman was een jonge dichter, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het ghetto Theresiënstadt heeft gewoond. Er is weinig bekend over deze dichter, maar aangenomen wordt dat hij 17 jaar oud was toen hij op 4 juni 1942 het gedicht `De Vlinder` schreef. Het gedicht is na de oorlog gevonden op een geheime bewaarplaats van kinderwerkjes in Theresiënstadt. Pavel is gedeporteerd naar Auschwitz waar hij stierf op 29 september 1944.

Ghetto Theresiënstadt - werd in Tsjechië opgericht door de nazi´s als modelghetto, dat getoond kon worden aan de wereld als voorbeeld van ´Hoe goed de Joden leefden onder de nazi´s`. Dit was een schijnvertoning en werd alleen gebruikt voor propagandadoeleinden. In werkelijkheid waren de omstandigheden in Theresiënstadt slechts iets beter dan in andere concentratiekampen. Van de 140.000 Joden uit Tsjechoslowakijke, Hongarije, Duitsland, Oostenrijk en Nederland die gevangen zaten in dit ghetto, zijn 88.000 doorgestuurd naar vernietigingskampen, 33.000 stierven in het ghetto zelf en 19.000 overleefden.

• 4. 4

vertaling door Yael Moshe 

Dan Pagis, een Hebreeuwse schrijver, werd in 1930 geboren in Bukovina, Roemenië. Zijn kinderjaren bracht hij door in een concentratiekamp in de Oekraïne (voormalig Roemenië), van waaruit hij is gevlucht. Over deze periode wil Pagis niet spreken. In 1946 is hij geemigreerd naar Eretz Israël, waar hij later Middeleeuwse Hebreeuwse literatuur doceerde aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Hij werd een van de meest bekende dichters van de moderne Hebreeuwse literatuur. Zijn verwijzingen naar de Holocaust zijn vaak zijdelings en gefilterd door zijn gebruik van Bijbelse of mystieke beelden en begrippen. In 1986 is hij gestorven.

Eretz Israël: `Het Land van Israël` is de benaming van het gebied waarin vanaf 1948 de staat Israël zich bevindt. Zowel de bepaling van het gebied als de term ´Eretz Israël´ hebben een Bijbelse oorsprong. De term ´Eretz Israël´ wordt gebruikt om het gebied in de periode voor de oprichting van de staat Israël mee aan te geven. Eretz Israël en de moderne staat Israël hebben niet per definitie dezelfde grenzen.

• 5. 5

Martin Niemöller, een Duitse pastoor en theoloog, werd in 1892 geboren in Duitsland. Aanvankelijk was hij een aanhanger van Hitler, maar later werd hij een tegenstander. Hierom werd hij gearresteerd tijdens de Tweede Wereldoorlog en gestuurd naar de concentratiekampen Sachsenhausen en Dachau. In 1945 werd hij door de geallieerden bevrijd en hij vervolgde zijn carrière in Duitsland als predikant en bekend pacifist.

• 6. 6