"آزاد شده اما نه آزاد – این پارادوکس یهودی است."
حاخام ارتشی، اوراهام کلاوزنر، داخائو، ژوئن 1945
در آخرین مراحل جنگ، زمانی که ارتش آلمان در حال عقب نشینی از تمام جبهه ها بود، برخی از کارگران اجباری یهودی که در گتوها باقی مانده بودند، به قتل رسیدند. این گتوها به اردوگاه های کار تبدیل شده بودند. آلمانها بقیه یهودیان را یا به مراکز قتل عام که هنوز در خلمنو (Chelmno) و در آشویتس – بیرکناو فعال بودند، می فرستادند و یا آنان را با راهپیمایی های مرگبار به طرف اردوگاه های تمرکز و کار در رایش، راهی میکردند. در خلال این راهپیمایی ها به سوی غرب، اکثر زندانیان از کوفتگی، گرسنگی و یخبندان کشته شدند.
پس از تسلیم شدن آلمان نازی، بازماندگان ملت یهود از اردوگاهها، جنگلها و در چارچوب برنامه رفتریاسیون ("بازگشت به میهن")، از شوروی به خانه های خود بازگشتند و با خشم و نفرت از سوی همسایگان خود روبرو شدند. حدود 1,000 نفر از نجات یافتگان در ماه های اول آزادی به دست باند های ضدیهودی کشته شده و ده ها هزار نفر از نجات یافتگان به غرب فرار کردند و در اردوگاه های آوارگان در آلمان، اتریش و ایتالیا جمع شدند.
بسیاری از نجات یافتگان هولوکاست تلاش کردند به سرزمین اسرائیل برسند، اما توسط مقامات دولتی بریتانیا به اردوگاه های بازداشت در عتلیت و قبرس تبعید شدند. با برپایی کشور اسرائیل، دروازه های این کشور برای مهاجرت انبوه نجات یافتگان هولوکاست باز شد. حدود 100,000 آواره یهودی به ایالات متحد آمریکا، کانادا، استرالیا و کشورهای آمریکای لاتین مهاجرت کردند.
در دادگاههایی که علیه جنایتکاران جنگ نازی تشکیل شد، ده ها هزار آلمانی و همکاران آنان محاکمه و مجازات شدند، اما اکثر جنایتکاران تا به امروز به سزای اعمال خود نرسیده اند. در سالهای 1945-1949، تنها31,651 نفر از جنایتکاران جنگ نازی از بین صد ها هزار نفر که در دوران جنگ فعال بودند، محاکمه شدند.
